Vrede en harmonie brengen
Mondo met Roland Yuno Rech | Godinne, november 2015
V.: Vereerde Meester, ik ben een monnik in de Theravada-traditie. Ik ben heel verheugd om hier te zijn en de kans te hebben gehad om de technieken en tradities van het zenboeddhisme te kunnen benaderen. Ik wil de Meester, de organisatie en diegenen die zich inzetten om de boodschap van Shakyamuni Boeddha over te dragen om die in het dagelijkse leven te beoefenen bedanken. Gisterochtend en vanmorgen, heb ik geleerd over het zenboeddhisme van monnik Jacques, die veel nuttige dingen heeft uitgelegd voor ons centrum in Waterloo. Ik heb vele vragen, maar ik wil gewoon een heel belangrijke stellen. Ik heb horen spreken over het leven van de grote meester Deshimaru, over zijn werk en zijn verantwoordelijkheid in Frankrijk, Europa en Japan. Hij was een soort pionier die het zaad in de aarde van Europa heeft geplant. Momenteel ontwikkelt het boeddhisme, en het zenboeddhisme in het bijzonder, zich snel in Europa, onder leiding van Meester Roland en ook andere meesters. Ik zou graag meer willen weten over het leven van meester Deshimaru, die beschouwd wordt als de Bodhidharma van de moderne tijd, zijn werk, zijn missie in Japan, en vooral in Frankrijk en Europa, en hoe het boeddhisme en vooral de zen heeft bijgedragen tot vrede en harmonie in het gezinsleven en in het sociale leven.
A.: Ten eerste, wat betreft de missie en het werk van meester Deshimaru. Hij werd als de Bodhidharma van de moderne tijd beschouwd omdat hij, zoals Bodhidharma, een geloof, een zeer helder vertrouwen had in het feit dat de essentie van de Dharma van Boeddha ligt in de beoefening van meditatie. Dus is hij naar Europa toegekomen met zijn zafu, zijn meditatiekussen, en zijn groot vertrouwen in de praktijk van zazen en hij heeft vanaf dan dagelijks de praktijk van zazen onderricht, zeggende: "Zazen zelf is het ontwaken van de Boeddha. Als je in zazen gaat zitten en je beoefent met de juiste houding, de juiste ademhaling en de juiste geest, ben je als Boeddha." Vanuit dit onderricht van zazen, van de meditatie, heeft hij ook de wijding overgedragen. Hij heeft dus de voorschriften overgedragen, die heel belangrijk zijn, zoals u weet. Hij onderrichtte ze op een moderne manier, zodat de westerlingen een diepere betekenis erkenden aan deze grote waarde van het boeddhisme, zoals ze in de voorschriften uitgedrukt worden.
In het Westen worden de traditionele religies sinds bijna anderhalve eeuw niet zo veel meer beleden. Daardoor heerst er een nihilistische crisis, het is te zeggen dat de westerlingen geen basis meer hebben om een leven, volgens de voorschriften, de moraal, te leiden. De zazenpraktijk onderricht dat alle grote voorschriften van het boeddhisme en alle andere religies vanuit de meditatiepraktijk hun oorsprong terugvinden in het ontwaken van zazen. Bijvoorbeeld het respect voor het leven en de geweldloosheid, dat is het eerste voorschrift: 'niet doden'. Niettemin zijn er overal in de wereld oorlogen en veel geweld. Hoe breng je dit voorschrift, 'niet doden', werkelijk tot leven? Dat kan niet alleen 'men mag niet doden' zijn. Maar ik moet een punt bereiken waarop ik niet meer kàn doden. Dan is dat niet meer mogelijk omdat, als ik voor iemand anders sta, ik in volledige eenheid met hem ben. Ik word de andere en dat is mogelijk door de beoefening van meditatie.
Als men zijn gehechtheid aan zijn kleine ego loslaat, kan men in volledig mededogen zijn met de andere. Vanaf dat moment is het niet meer mogelijk om iemand anders te laten lijden, te kwetsen, laat staan te vermoorden. Met andere woorden, fundamentele waarden die het respect voor het leven en het verbod om iemand te doden zijn, hervinden hun diepe betekenis door de ervaring van het ontwaken. Het is hetzelfde met het voorschrift 'niet stelen'. In de maatschappij zijn er veel diefstallen, ook al zijn het diefstallen die niet bij wet veroordeeld worden. De anderen uitbuiten is een vorm van diefstal en in feite functioneert de maatschappij op basis van hebzucht en stimuleert ze.
Dus hoe kan de beoefening van boeddhistische meditatie en de zen in het bijzonder deze hebzucht verhelpen? Het volstaat niet om tegen de mensen te zeggen: “Je mag niet hebzuchtig zijn.”, “Je mag niet doden.”, “Je mag niet stelen.”. Men moet zich realiseren dat er enerzijds niets te bezitten is. Dus heeft iets stelen om het te bezitten, het zich toe te eigenen, geen betekenis, is dat onzinnig. Want in essentie is iedereen zoals u. Iedereen is monnik want ieder wordt met niets geboren en als we sterven zullen we niets kunnen meenemen. Dit wil zeggen dat er in werkelijkheid niet te bezitten valt. We kunnen alleen lenen en alleen maar delen. Dat inzicht is de grote remedie tegen de hebzucht: ik kan niets bezitten. Daarnaast realiseren we, als we tot onze ware boeddhanatuur ontwaken, onze ware innerlijke rijkdom en hebben we niet veel dingen nodig om gelukkig te zijn. Shakyamuni Boeddha was de gelukkigste mens op de wereld! Hij bezat niets, alleen een kom en een kesa. En dat is een geweldig voorbeeld.
Momenteel hebben veel mensen angst om hun baan, rijkdom of positie te verliezen. Dat is normaal want veel mensen hebben een gezin, sociale verantwoordelijkheden, maar in essentie, als we het voorbeeld van Boeddha en van boeddhistische monniken bekijken, zien we dat men geen nood heeft om veel te bezitten om gelukkig te zijn. Ik denk dat dat een diepzinnig onderricht is voor de wereld van vandaag. Door het beoefenen van meditatie, begrijpen we de eerste twee geboden, 'niet doden' en 'niet stelen' op een zeer positieve manier en dat geeft een diepere zin aan ons leven. Want ik geloof dat een gevoel van absurditeit van het leven een van de oorzaken van lijden van de hedendaagse mens is. Mensen werken en doen een heleboel activiteiten, maar ze geloven niet echt meer in wat ze doen. De beoefening van meditatie herstelt een betekenis aan de fundamentele waarden van alle religies en dat is wat we nodig hebben om, door de innerlijke ervaring van meditatie, een diepere betekenis voor het leven te vinden. Ik zou alle andere voorschriften op dezelfde manier kunnen uitleggen. De voorschriften zijn dus wat zin aan het leven geeft. Het zijn niet enkel verboden, maar positieve waarden.
V.: En hoe kunnen de verschillende boeddhistische scholen samenwerken om harmonie te creëren en vrede in de wereld te brengen?
A.: Door de Boeddhistische Unie van Frankrijk, waarvan ik een van de oprichters ben, heb ik veel over deze vragen nagedacht. In het begin hielden we samen veel conferenties. Er was een theravadaboeddhist, een zenboeddhist en een Tibetaans boeddhist en ieder heeft op zijn manier over de Dharma gesproken. En dat heeft een goede indruk op het publiek gemaakt, dat was zeer goed. Maar uiteindelijk geloof ik dat het het beste is dat iedere school zich concentreert om in zijn stijl, op zijn manier, over de Dharma te onderrichten en zich vooral toelegt op het onderrichten van de essentie van zijn traditie. Zoals Meester Deshimaru met de zen gedaan heeft. Voor het Westen is het belangrijk dat het boeddhisme niet vanuit een te oosterse hoek met ceremonieën, van een oosterse rituele kant, wordt voorgesteld. Meester Deshimaru heeft altijd zeer eenvoudige vormen onderwezen en altijd vanuit zazen, vanuit de meditatie.
Uiteraard kunnen we opnieuw bijeenkomsten organiseren, conferenties met meerdere meesters, monniken, nonnen van verschillende scholen ... Ik veronderstel dat hier in België de Belgische Boeddhistisch Unie dit zou kunnen doen en dus is het goed om hieraan deel te nemen. Het is goed om een verenigd gezicht te tonen omdat religies vaak concurreren en altijd willen tonen dat ze beter zijn dan de anderen. Dat is dus heel belangrijk. Het was het onderricht van Shakyamuni zelf die zei: “Je moet de religie van anderen volledig respecteren.” Als we andermans religie bekritiseren, is dat heel slecht voor onze eigen religie. Bij religieuzen is er vaak een soort arrogantie om te geloven dat hun praktijk, hun weg, hun religie superieur is, de beste is. “Zen is the best!” Als we dat zeggen, is dat niet zo goed! Men moet alle andere wegen respecteren en begrijpen wat ieder kan bijdragen.
Ik bestudeer graag de theravadasutras. Theravada en de zen liggen dicht bij elkaar want ze zijn heel simpel, puur. Niet te veel rituelen, niet te veel vormen. Ze concentreren zich op het essentiële. Wat ook belangrijk is, is geen onderscheid te creëren tussen de monniken en de leken. Ik was bijvoorbeeld onder de indruk omdat in Thailand veel mensen voor een of twee jaar monnik worden, ook al hebben ze een heel goede baan, zoals arts of advocaat. Ze stoppen voor een of twee jaar en worden monnik. Op die manier kunnen monniken en leken een grote uitwisseling hebben. In Europa zijn de zenmonniken niet al te verschillend van de leken. Dat wil zeggen dat men moet werken (Meester Deshimaru wou dat de monniken in de sociale wereld werkten), maar men moet voorrang geven aan de Dharma. Dat is moeilijk: men moet altijd het beste compromis vinden. Maar het is zeer sterk want dat wil zeggen dat er een uitwisseling is tussen de Dharma en de sociale wereld. In Azië bijvoorbeeld helpen de leken de monniken door fuses, een aalmoes, eten te geven en de monniken onderrichten de Dharma, dat is een uitwisseling. In Europa ligt dat iets anders. Natuurlijk moeten de monniken de Dharma onderrichten, maar ze zijn niet afhankelijk van de leken voor hun eten. Ze moeten zelf werken, dat wil zeggen dezelfde moeilijkheden van het sociale leven met de leken delen. Maar ze werken met een andere geestesinstelling, dat wil zeggen niet met de ambitie om te slagen, om rijk te worden, om een superieure positie te hebben, maar enkel om door middel van het werk ten dienste te staan van de gemeenschap. Dat is het verschil. En ik denk dat het interessant is om na te denken over deze aspecten.
De theravadamonniken tonen door hun voorschrift van armoede, het niets bezitten, het meest traditionele en authentieke beeld van wie de Boeddha was. En dat is een zeer goed voorbeeld voor de westerlingen die heel materialistisch zijn.
Hartelijk dank, Meester Roland, aan Meester Deshimaru, bedankt eerwaarde Jacques, bedankt aan eenieder van u die deze sesshin hier georganiseerd heeft, bedankt broeder Olivier, die het mij mogelijk gemaakt heeft om hier te komen. In de toekomst zal ik meer en meer de mensen onderrichten om met openheid van hart en geest te beoefenen en onze broeders en zusters die voor de Dharma werken te begrijpen.
Tags: Roland Yuno Rech