Mindfulness : een niet-spirituele meditatie
Mondo met Roland Yuno Rech| Grube Louise, mei 2014
Sinds een tiental jaren horen we spreken van ‘diepe meditatie’ en van ‘mindfulness’, met het onderzoek van Jon Kabat-Zinn in de Verenigde Staten en van Christophe André in Frankrijk. Wat denk jij van ‘mindfulness’ ?
R.Y.R : « Het kernpunt is dat het een niet-spirituele meditatie is. We moeten dus overeen komen over wat wij ‘spiritueel’ noemen. Maar het is duidelijk dat indien we meditatie gebruiken om wat dan ook te bekomen - stress verminderen, depressie verhelpen, prestaties vermeerderen - wij in zekere mate de meditatie ten dienste stellen van het menselijk ego. De diepe betekenis van meditatie echter, dat wat we de spirituele dimensie noemen, is juist het loslaten van de gehechtheid aan het menselijk ego. Anders gezegd : de waarachtige meditatie begint voorbij de mindfulness oefeningen.
Meditatie begint wanneer men mushotoku wordt. Men oefent zonder enige bijgedachte om wat dan ook te willen bekomen.
Wat de diepe betekenis van meditatie in de zin van het onderricht van de Boeddha verraadt, is dit gebruiken van meditatie voor allerlei doeleinden, om steeds een resultaat te bekomen voor zijn kleine ego.
Ik veroordeel dit echter niet, omdat ik denk dat de beoefening van mushotoku heel moeilijk is, en dat mensen die veel psychisch lijden te verwerken hebben, mensen die helemaal gestresseerd zijn, die diep gedeprimeerd zijn, van wie het ego verstoord is, slecht functioneren en dat zij geen enkele voldoening kunnen vinden. Ik denk dat het een veel te grote inspanning zou vragen aan deze mensen, en dat zij op dit ogenblik niet verder kunnen gaan dan deze huidige behoefte van hun ego om zich te reconstrueren.
Het onderricht van ‘totaal bewustzijn’, van ‘mindfulness’ in een therapeutische betekenis van een herstel van het ego is, denk ik, goed, maar het is slechts het ‘eerste niveau’. Het is de eerste benadering, die sommige mensen zal toelaten om tot een beoefening van meditatie te komen, die ze anders niet bereikt zouden hebben omdat ze niet de nodige spirituele motivatie voor iets anders bezaten, en ook omdat ze niet over de nodige psychische mogelijkheden beschikken om zich zelfs maar in te beelden wat dan ook los te kunnen laten.
Wat echter wel belangrijk is, is het feit dat de mensen die dit soort oefeningen onderwijzen de eerlijkheid zouden moeten hebben de limieten ervan te bepalen. Dit is bij voorbeeld wat ik Christophe André hebben horen zeggen. Ik heb televisie uitzendingen met hem gedaan, en ik heb hem ook naar de Gendronnière uitgenodigd om er stages te geven en ik denk dat hij, althans in mijn aanwezigheid, deze eerlijkheid had. Aan het einde van zo’n stage had hij aan zijn leerlingen gezegd : “ Indien u verder wilt gaan, kom dan een sesshin volgen in de Gendronnière. “
In zo’n context meen ik dus dat deze grote beweging, deze trend bijna, iets gunstig is voor de meditatie. Want toen men 20 jaar geleden het woord ‘meditatie’ uitsprak, dachten de mensen onmiddellijk aan ‘sekte’. Meditatie werd als iets slechts beschouwd en had een heel slechte reputatie. Vandaag de dag wil iedereen mediteren. Dat is geweldig! Alleen moeten de Dharma leraren, de dojo verantwoordelijken, de Zen Meesters, de Boeddhistische Meesters goed het verschil maken met deze benadering die dit eerste niveau is, een soort van introductie, en dat het nodig is – indien men dat wenst – om dan verder te gaan.
Nu zijn Jon Kabat-Zinn en Christophe André (die trouwens het Boeddhisme beoefenen) bekwaam om deze limiet aan te tonen. Maar het probleem is dat zij therapeuten opleiden die enkel een bijkomende broodwinning voor ogen hebben in het hele pakket dingen die ze het publiek aanbieden. En ik vrees dat deze mensen zelfs niet in staat zijn om een onderscheid te maken en om het verschil aan hun patiënten duidelijk te maken.
Daarenboven kan dit mensen blokkeren die denken : “ Dit volstaat mij eigenlijk, waarom zou ik verder moeten gaan? “ Er zijn personen die naar een dojo komen en die weer snel weggaan. Zij zeggen : “ Maar neen, ik verkies de meditatie van het totale bewustzijn, de mindfulness meditatie, dat is gemakkelijker ! “
Maar algemeen genomen vind ik de evolutie sinds 20 jaar vrij gunstig, op voorwaarde dat alle personen die hier aanwezig zijn en zij die Zen onderrichten hierover praten in hun omgeving en bekwaam zijn om het verschil aan te tonen.
Als men in de AZI over ‘wellness’ hoort praten zijn alle Godo’s onmiddellijk argwanend. Het gaat zelfs verder, want men veroordeelt ‘wellness’ door te zeggen : “ Dit is een bijna materialistische dimensie van de dingen. “
Ik vind het echter niet juist om op zulke wijze te reageren en dat het heel legitiem is om op zoek te gaan naar ‘wellness’ . Het is gewoon noodzakelijk om dieper in te gaan op dat wat ‘wellness’ echt is. In een eerste stadium betekent dit misschien beter slapen, minder stress hebben, uit een depressie komen (dit is toch wel heel belangrijk). Maar wat is in wezen ‘wellness’?
Ik denk dat ‘wellness’ betekent : in harmonie zijn met de essentie van ons leven. ‘Wellness’ is : ontwaakt zijn. Voilà ! Maar ik denk dat dit voor sommige mensen te ver gegrepen is, dat deze dimensie van Ontwaken, van harmonie met de Dharma of met de Boeddhanatuur al veel te ver is voor hen. Laat ze dan reeds deze ‘wellness’ zoeken op het niveau van hun actuele behoeften. Zoals de Boeddha veroordeelde ook Meester Deshimaru de gewone menselijke behoeften niet. Maar hij liet altijd zien dat er een dimensie daarboven bestaat, en dat is wat er gedaan moet worden.
Tags: Roland Yuno Rech